تفاوت در روش‌ها

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 30}

 

بعد از پرداختن به تفاوت اهدافِ نظام ولایت‌ فقیه با دیگر مدل‌های حکومتی، در ادامه سعی می‌کنیم نگاهی مختصر به تفاوت روش‌های نظام ولایت‌ فقیه داشته باشیم.

با توجه به اهداف متفاوت نظام ولایت فقیه با دیگرحکومت‌ها، بدیهی است که این نوع حکومت، روش‌های متفاوتی برای رسیدن به اهداف خود داشته باشد، بگونه‌ای که شیوه‌های حکومتیِ مورد استفادهٔ حکومت‌های روز جهان جوابگوی این اهداف مهم نیستند.

قطعاً زمانی که هدف جامعه رسیدن به کمالات انسانی افراد است، روش رسیدن به این اهداف نیز از مسیری جز مسیر خداوند و دین نمی‌گذرد. در این نظام، دین که به واسطهٔ انبیا از طرف خداوند به دست ما رسیده، بهترین روش ادارهٔ جامعه است؛ اما مسئله‌ای این است که آیا در دین اسلام، روشی برای حکومت‌داری ارائه شده و نظریاتی دراین زمینه وجود دارد؟

در حالی که عده‌ای بر این باورند که در دین هیچ نظریه‌ای در این زمینه وارد نشده است، اما در جواب باید گفت، براساس اصول اسلامی، دین یکی از کامل‌ترین روش‌های حکومتی را ارائه کرده است. و این موضوع مقدمهٔ بحث‌های بعدی ما خواهد بود.

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

تربیت اخلاقی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 29}

 

پیشرفت‌ و رفاه مادی به عنوان یکی از وظایف همهٔ حکومت‌ها از جمله نظام ولایت فقیه است، اما برخلاف بسیاری از حکومت‌ها، حکومت مبتنی بر ولایت فقیه، رسالت خود را محدود به تأمین نیازهای مادی انسان‌ها نمی‌داند، زیرا از نظر اسلام، نیازهای انسان دارای گستردگی خاصّی است.

بی‌اعتنایی به ارزشهای معنوی، همواره زندگی اجتماعی را با بحران‌های جدی روبه رو می‌کند. بحران‌ها‌ی اجتماعی و روحی که امروزه گریبان بسیاری از کشورهای غربی [پیشرفته در زمینه مادی] را گرفته، شاهدی برای این موضوع می‌باشند.

آلوین تافلر، نویسنده معاصر آمریکایی در مورد آسیب‌های فرهنگی جوامع معاصر می‌گوید: «تمدّنی جدید در حال شکل گرفتن است. ما در کجای آن قرار می‌گیریم؟ آیا تحولات تکنولوژیک و عصیان‌های اجتماعی، به معنای پایان دوستی و عشق، تعهد و تعلق اجتماعی، دلسوزی و غم‌خواری نیست؟ آیا شگفتی‌های الکترونیک فردا، روابط انسانی را از آنچه هست، پوچ‌تر نخواهد ساخت؟»*۱

این پرسش‌ها و موارد مشابه،  هرچند اصل پیشرفت و توسعهٔ اجتماعی را بی اثر نمی‌کند اما برای ما تلنگری محسوب می‌شود تا این را بدانیم که بدون بازسازی معنویِ جامعه، آسایش مادی [آن هم به معنای واقعی خودش] امکان پذیر نیست.

پس می‌شود به این نتیجه رسید که با توجه به این اصل و این وابستگی، در پرتو نظام ولایت فقیه با سرعت بیشتری می‌توان به سعادت واقعی یعنی رسیدن به حکومت الهی حضرت حجت، رسید.*۲

[۱- آلوین تافلر، موج سوم، ۱۳۷۸ ص ۵۰۳-۵۰۷؛ 2- مقاله رهیافت انقلاب اسلامی، شماره ۱۲، ص ۱۴۰]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

توسعه دفاعی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 28}

 

در بررسی آیات قرآن به این نتیجه می‌رسیم که یکی از مواردی که به‌طور ویژه در قرآن به آن پرداخته شده، مسئله جهاد است. البته قطعاً تفسیر و برداشت از آیات قرآن باید توسط متخصصین علوم قرآنی و بر مبنای شناخت همه آیات و روح کلی حاکم بر قرآن انجام شود و اِلّا عده‌ای با برداشت غلط خود از آیات، اسلام را دینی جنگ‌طلب معرفی یا از این آیات سوءاستفاده می‌کنند. اسلام نه تنها اجازه جنگ‌طلبی و جنگ‌افروزی را به مسلمانان و دیگران نمی‌دهد، بلکه همواره بر گفت‌و‌گو و جدال احسن تأکید دارد.

اسلام همیشه در عین صلح‌طلبی، بر مسائل دفاعی تأکید بسیار دارد. مثال؛ خداوند در آیه ۶۰ سوره انفال، مسلمانان را به کسب آمادگی دائمی در جهت مقابله با دشمنان و همچنین ایجاد رعب و وحشت در دل آنان سفارش می‌کند. همین مسئله نشان از اهمیت و ارزش بالای جهاددرراه خدادارد.

درنظام ولایت فقیه نیزتوسعه‌ دفاعی و نظامی به عنوان اصلی مهم به حساب می‌آید؛ زیرا عامل داشتن توانایی درمراقبت از جان امام زمان در هنگام ظهور و پس از آن‌ است. حرکت در مسیر توسعه دفاعی، یعنی حرکت درمسیر ظهور.

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

رشد و پیشرفت علمی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 27}

 

روایات و احادیث ذکر شده در باب فضیلت کسب علم، در منابع روایی ما بسیار است. به عنوان مثال پیامبر می‌فرماید: «...خیر دنیا و آخرت همراه علم و شرّ دنیا و آخرت همراه جهل است.»*۱ از ذکر این همه حدیث در فضیلت علم می‌توان به اهمیت بسیار بالای رشد و پیشرفت در زمینه‌های مختلف علمی در اسلام پی برد.

دین اسلام، تفکر و کسب علم را در ردیف عبادات و حتی برتر از بسیاری از عبادات معمول دانسته است؛ زیرا به‌وسیلهٔ علم و تفکر می‌توان در مسیر آسایش بیشتر مؤمنین و حتی بشریت قدم برداشت. البته باید به این موضوع توجه کرد که منظور از علم، علم نافع است و پیشرفت‌های علمی که در جهت یا در خدمت ضرر زدن به بشریت یا دین مورد استفاده قرار می‌گیرد، قطعاً مورد قبول و تأیید اسلام نیست.

بر این اساس می‌توان یکی از اهداف و ویژگی‌های نظام ولایت فقیه را به این موضوع اختصاص داد. جامعهٔ اسلامی می‌تواند با وجود پیشرفت‌های علمی، در مسیر کسب قدرت بیشتری قرار گیرد. قدرتی که موضوعی مهم در مسیر ظهور و در تعجیل در ظهور تأثیرگذار است.

نباید فراموش کنیم که داشتن قدرت در زمینه‌های مختلف، توانایی ما را برای دفاع از جان امام زمان بالا می‌برد و حفاظت از جان ایشان گامی مهم در جهت تعجیل ظهور است؛ زیرا بر مبنای احادیث، یکی از دلایل غیبت امام زمان ترس از کشته شدن ایشان است.

[۱- بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۰۴]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

توسعهٔ رفاه اجتماعی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 26}

 

پیامبر در حدیثی فرمودند: «کادَ الفَقْرُ أنْ یَکونَ کُفراً...»*۱

بر اساس این حدیث، یکی از مواردی که می‌تواند انسان را به سمت کفر بکشاند فقر است. حضرت علی علیه‌السلام نیز با توجه به تهدیدات ناشی از فقر و تنگ‌دستی برای جامعه و به منظور مقابله با فقر، در نامهٔ ۵۳ نهج‌البلاغه دستوراتی را به جناب مالک اشتر بیان فرمودند.

در حکومت اسلامی، تأمین رفاه و آسایش عمومی مردم و رسیدگی به امور و مشکلات مادی و حل آن‌ها به‌عنوان اصلی مهم مورد اهتمام نظام قرار دارد؛ زیرا میان معیشت مردم و دین‌داری جامعه رابطه‌ای مستقیم وجود دارد.

یکی از ویژگی‌های مهم ذکر شده برای دوران پس از ظهور نیز همین مسئلهٔ توسعهٔ رفاه مردم است. می‌توان این‌گونه از این موضوع برداشت و نتیجه‌گیری کرد که حرکت در مسیر ایجاد رفاه در جامعه، حرکت در مسیر رسیدن به ظهور است؛ بر همین اساس تلاش در جهت توسعه و رفاه اجتماعی از اهداف نظام تشکیل شده بر مبنای ولایت فقیه است.

[۱- کافی، ج ۲، ص ۳۰۷]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

آزادی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 25}

 

در پیام‌های قبلی در رابطه با این مسئله که آیا ولایت فقیه باعث سلب آزادی می‌شود یا نه، صحبت و با دلیل این ادعا را رد کردیم.

اما اکنون می‌خواهیم این موضوع را از منظر دیگری بررسی کنیم و به این موضوع که آزادی‌های مختلف در نظام ولایت فقیه به چه نحوی تفسیر می‌شوند، بپردازیم.

برخلاف حکومت‌های دیگر که آزادی در آن‌ها در بسیاری از مواقع بیشتر جنبه ظاهری دارد، در حکومت اسلامی و از دیدگاه اسلام، آزادی برای انسان‌ها موضوعی حیاتی و از اهداف مهم زندگی به حساب می‌آید. این‌گونه آزادی یعنی عزت نفس باید به گونه‌ای در مردم ایجاد شود که هیچ‌کس خود را بنده و زیردست احساس نکند. در واقع، مقصود و منظور از آزادی در اسلام، آزاد ساختن شخصیت و روح و آزادگی افراد از قید و بند ضعف است و این مدل از آزادی‌ست که جامعه را در مسیر پیشرفت، ترقی و تحول قرار می‌دهد.

قطعاً میان این مدل از آزادی [که به تبع آن آزادی‌های مختلف حقوقی و اجتماعی پدید می‌آید] با آزادی که از روی هوای نفس باشد، تفاوت‌هایی وجود دارد. بنابراین، حکومت مبتنی بر ولایت معصومین و جانشینان آن‌ها، علی‌الخصوص در زمان حکومت امام عصر، همواره به دنبال ایجاد و تحقق این‌گونه آزادی در میان جامعه است.*۱

[۱- مقاله رهیافت انقلاب اسلامی، شماره ۱۲، ص ۱۳۴]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

عدالت قضایی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 24}

 

حضرت علی در خطبۀ ۱۳۱ نهج‌البلاغه خطاب به مالک می‌فرمایند: «...تقام المعطله من حدودک.»*۱ [...و آن حدود که مقرر داشته‌ای، جاری شود]؛ و این‌گونه یکی از فلسفه‌های قبول حکومت را «اقامهٔ حدود و قوانین الهی» بیان می‌کنند که به تعطیلی کشیده شده است.

این یعنی همان عدالت قضایی که جلوه‌ای دیگر از عدالت است. عدالتی که حتی پیامبر اکرم در راستای نهادینه‌کردن آن، یعنی برابری افراد در مقابل قانون، در آخرین روزهای زندگیشان خود را برای قصاص توسط مردی عرب آماده می‌کنند.*۲

دنیای پُر از تبعیض امروز، تشنۀ چشیدن طعم چنین عدالتی است. عدالتی که جز با ظهور منجی محقق نمی‌شود. بی‌شک تنها کسی که می‌تواند دنیا را به سمت این چشمۀ گوارا رهبری کند، کسی است که افزون‌بر تسلط بر معارف الهی، توسط اولیای الهی به ما شناسانده شده باشد.

امروز، ولیّ فقیه تنها کسی است که می‌تواند مانند ناخدایی آگاه، کشتی طوفان‌زدۀ عصر غیبت را هدایت کند و آن را به ساحل نجات و مقصد ظهور برساند.

[1.  نهج‌البلاغه، خطبه ۱۳۱ ؛ 2. سفینةالبحار، ج ۱، ص۶]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

عدالت اقتصادی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 23}

 

اگر نگاهی گذرا به روایات موجود در زمینهٔ مهدویت داشته باشیم، به این نتیجه می‌رسیم که یکی از اصلی‌ترین اهداف ظهور امام مهدی، برپایی عدالت است. به عبارت دیگر در طول تاریخ، همواره بشارت به ظهور مقارن با بشارت به اجرای عدالت ذکر شده است.

یکی از موارد اصلی عدالت علاوه بر عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی است. همان‌طور که قبلاً نیز گفته شد، الهی بودن، اصلی‌ترین تفاوت در اهداف حکومت اسلامی و دیگر نظام‌های موجود است و بر همین اساس زمانی می‌توان گفت جامعه به عدالت اقتصادی رسیده است که منابع اقتصادی، بر اساس حق و حقوق افراد (حقوقی که منشاء الهی دارند و توسط خداوند تعیین شده است) به طور عادلانه در میان افراد جامعه تقسیم شود.

این امر زمانی محقق می‌شود که فردی در رأس امور باشد که به قرآن، روایات و کلام خداوند احاطه داشته باشد. در وهلهٔ نخست انبیا و ائمهٔ معصومین و در مرحلهٔ بعد یعنی دوران غیبت، ولیّ فقیه بهترین کسی است که می‌تواند این شرایط را در جامعه پیاده کند.*۱

[۱. مقاله اقتصاد اسلامی، سال۱۳۸۴، شماره ۱۷]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

عدالت اجتماعی

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 22}

 

از ابتدای خلقت تا به امروز، اندیشمندان تعابیر مختلفی برای عدالت در نظر گرفته‌اند و هر کدام عدالت را به گونه‌ای تعریف کرده‌اند.

اما عدالت در مبحث ولایت فقیه، مسئله‌ایست که می‌توان از آن با عنوان «عدالت اجتماعی» یاد کرد. شاید در ابتدا معنای محدودی از این عبارت برداشت شود اما بعد از دقت و تأمل می‌توانیم به معنای وسیعی برسیم که در محدودۀ مسائل اقتصادی اجتماع و جامعه خلاصه نشود بلکه همۀ ابعاد موجود در جامعه و همۀ ارتباطات میان انسان‌ها‌ و حتی میان انسان و دیگر موجودات را نیز در برگیرد.

خلاصهٔ کلام این که، عدالت اجتماعی به معنای وسیع آن، اصلاح روابط انسان در همۀ ابعاد، میان انسان با خود، اجتماع و حتی خالق است.

با توجه به این مطلب، چیزی که مشخص است این است که قطعاً افرادی می‌توانند این سطح از عدالت را در جامعه پیاده کنند که شناخت صحیحی از معارف قرآن و دستورات خداوند داشته باشند.

در وهلهٔ اول، قطعاً انبیا و ائمهٔ معصومین بیشترین شایستگی را برای اجرای این ‌گونه عدالت دارند و در اوضاع فعلی که از وجود ولیّ معصوم محروم هستیم و امام زمان در غیبت به‌سر می‌برند، ولیّ فقیه جامع‌الشرایط تنها کسی است که می‌تواند با اجرای این عدالت، جامعه را در مسیر پیشرفت قرار دهد.*۱

[۱- پیشینه و دلایل ولایت فقیه، ج ۴، ص ۳۲۳]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)

اهداف حکومت‌ها

{مهدویت و ولایت فقیه - شماره 21}

 

نظام‌های سیاسی مختلف، افزون بر تأمین امنیت و برقراری نظم، اهداف متفاوتی را برای حکومت بیان می‌کنند. برخی عدالت اقتصادی، برخی توسعهٔ سیاسی و بعضی نیز توسعهٔ اقتصادی و موارد مختلف دیگری را پیشنهاد می‌دهند.

اما می‌توان گفت، مشخصهٔ مهم تمام این نظام‌ها محدود کردن وظیفهٔ حاکمیت در تأمین نیازهای اولیه انسان نظیر مسکن، غذا، بهداشت و تأمین حقوق مادی شهروندان است و غالباً رسیدگی به امور اخلاقی، معنوی و دینی را خارج از اهداف حکومت بیان می‌کنند.

در مقابل، دین مبین اسلام همیشه علاوه بر بیان این اهداف، این موارد را اهدافی میان‌رده می‌داند که در صورت تحقق آن‌ها، جامعه در جهت رسیدن به هدف اصلی خود که نزدیکی به خدا و کامل‌شدن است، حرکت خواهد کرد.

به طور خلاصه، افزون بر اهداف دنیوی و برقراری عدالت و توسعه در حوزه‌های مختلف، سعادت ابدی و تأمین نیازهای معنوی مانند نیازهای مادی، در حوزهٔ آرمان‌های حکومت اسلامی قرار دارد و در شرایط فعلی که در دوران غیبت ولیّ معصوم قرار داریم، نظام مبتنی بر ولایت فقیه می‌تواند انسان را به این هدف نهایی برساند.*۱

در ادامه به ذکر برخی از اهداف حکومت اسلامی خواهیم پرداخت.

[۱- مقاله رهیافت انقلاب اسلامی، شماره ۱۲، ص ۱۲۵]

 

 

منبع : کانال مهدیاران (Mahdiaran@)